Szlak prowadzi wierzchowinowymi partiami południowej części Wiśnicko - Lipnickiego Parku Krajobrazowego, a więc grzbietem Dominicznej Góry i ciągiem tzw. Progu Czchowskiego należącego już do Pogórza Rożnowskiego.

Miejsca i obiekty atrakcyjne turystycznie, rys krajoznawczy szlaku:

Rajbrot - obiekty Szlaku Architektury Drewnianej, przełom Potoku Piekarskiego, krzyż powstańczy na Piekarskiej Górze, zabytkowe kapliczki w paśmie Śpilówki (św. Jana, Matki Boskiej Częstochowskiej, pustelnia Urbanka), rezerwat przyrody "Bukowiec", grób partyzanta, Czchów - miejski zespół urbanistyczny, zamek.

Szlak zaczyna się w Rajbrocie, przy kościele p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny.

Rajbrot - poniżej kościoła, tu też zaczyna się szlak zielony

Rajbrot - kościół, początek szlaku

Rajbrot - spichlerz

Z doliny Uszwicy szlak podnosi się na Dominiczną Górę (476m), na jej północnym zboczu przebiegała granica najdalszego zlodowacenia skandynawskiego lądolodu, zaznaczył ją lodowiec głazami narzutowymi, sięgnął wysokości około 350 m npm.

Widok na Dominiczną Górę z Paprotnej

Widok na Dominiczną Górę, Piekarską Górę, Śpilówkę i Bukowiec z Lipnicy Górnej (Wymyślna)

Z Dominicznej Góry szlak schodzi do przełomowego odcinka doliny Potoku Piekarskiego, tu krzyżuje się z nim szlak czarny z Lipnicy do Rajbrotu. Trasa szlaku zielonego pnie się stąd na strome zbocza Piekarskiej Góry w paśmie Śpilówki. Piekarska Góra charakteryzuje się wyjątkowo płaską wierzchowiną przebiegającą na wysokości 500 – 515 m npm.

Widok na Piekarską Górę i Śpilówkę z Iwkowej

Przełom Piekarskiego Potoku

Biegnący masywem Śpilówki zielony szlak turystyczny zakreśla jakby od południa obszar Wiśnicko –Lipnickiego Parku Krajobrazowego.

W rejonie niewielkiej szczytowej polanki lasu noszącego nazwę Cygierki, zwraca uwagę stary, drewniany krzyż, którego ustawienie tu w górach, tradycja wiąże z uczestnikami powstania styczniowego.

Krzyż powstańczy na Piekarskiej Górze

Od strony Lipnicy Dolnej (kierunek północny) wyróżnia się w szacie leśnej rozległy płat buczyny z głęboko wciętą w zbocze debrzą zwaną Skarbową Paryją. Krąży o niej legenda jakoby miała być ona kryjówką zbójców napadających na kupieckie karawany zdążające węgierskim szlakiem.

Na kolejnej szczytowej polance znaki (białe pasy) i napis „do Jana” wskazują zejście na południową stronę grzbietu do kapliczki św. Jana (Nepomucena). Przy granicy lasu (jeśli ze szlaku zejdziemy) widać już zabudowania wsi Iwkowa. Tu, na Roli Humiejowskiej stoi murowana, kryta namiotowym, blaszanym daszkiem słupowa kapliczka. W jej głębokiej wnęce skrywa się figurka św. Jana Nepomucena.

Figura św. Jana Nepomucena we wnęce kapliczki

Kolejną kulminacją na szlaku, a zarazem najwyższym wzniesieniem pasma jest Śpilówka (516 m).

Las pod Śpilówką

Na szczycie Śpilówki (516 m npm)

Szlak przebiega poniżej słabo wykształconej kopuły szczytowej północnym jej zboczem. Po wschodniej zaś stronie szczytu, płytką przełęczą przebiega leśna droga z Lipnicy do Iwkowej, jest to fragment starego szlaku węgierskiego.

Kapliczka poniżej przełęczy między Śpilówką, a Bukowcem

Kolejnym, a raczej kolejnymi wzniesieniami na zielonym szlaku, jest masyw Bukowca (494m), w którym wyróżnić można co najmniej pięć kulminacji. Już za granicami Parku, na kolejnym szczycie tego wzgórza, szlak przechodzi skrajem ścisłego rezerwatu leśnego „Bukowiec”. Jest to ciekawy florystycznie zespół leśnego starodrzewu, który w roku 1960 został objęty ochroną prawną. Rośnie tu między innymi bluszcz owocujący (Hedera helix).

Bluszcz owocujący w rezerwacie Bukowiec

Rzadko występujący ten bluszcz rośnie tu jako liana oplatająca pnie i korony drzew. Grubość pędów bluszczu w dolnych partiach sięga do 10 cm.

Las pod Bukowcem

Wawrzynek wilczełyko

Przed kulminacją grzbietu (kota 494 m) odchodzą w prawo, na południe znaki szlaku dojściowego, kierują się one stromo w dół, do kapliczki św. Urbana.

Kapliczka św. Urbana

Obraz ołtarzowy w kapliczce św. Urbana

Miejsce to zwane jest też pustelnią Urbana (lokalne określenie – do Urbanka). Miejsce to związane jest z na wpół legendarną postacią pustelnika, ucznia św. Świerada osiadłego przy trakcie na Węgry w pierwszej połowie XI w. i rozprzestrzeniającego nową wiarę w tych okolicach. Warto więc zboczyć z głównego szlaku i przenieść się kilka wieków wstecz do Urbankowych czasów, a dodatkowo odpocząć w tym sakralnym ustroniu ze źródełkiem wypływającym z cembrowiny studni (od lat 70-tych obfite źródło bijące spod kapliczki ujęte zostało w sieć lokalnego wodociągu). Od kapliczki powrót do szlaku tą samą drogą.

Ze szczytu Bukowca szlak schodzi lekko opadającym grzbietem do głębokiej przełęczy zamykającej masyw Bukowca od wschodu. Przez przełęcz przebiega lokalna droga z Tymowej do Iwkowej. Przy wejściu na zbocza kolejnego wzgórza na trasie, a jest nim Machulec (483 m) stoi drewniany krzyż poświęcony zastrzelonemu w tym miejscu w czasie II wojny światowej partyzantowi Motakowi. Machulec jest stosunkowo rozległym wzgórzem o charakterze rozbudowanego rozrogu i kilku kulminacjach w jego obrębie.

Machulec

Pod Machulcem, widok na Tymową

Szlak prowadzi głównym grzbietem pasma dalej na wschód do znanego turystom miasteczka – Czchowa. Rejon Machulca jest jednym z nielicznych miejsc na szlaku, dostarczających po długotrwałym kontakcie z lasem, emocji rozległych widoków. Bo stąd rozciąga się szeroka panorama doliny Dunajca i „morze” wzgórz, leżących na Pogórzu Rożnowskim i Ciężkowickim; ponadto szczyty Beskidu Sądeckiego zamykające południowo – wschodni horyzont.

Widok z pod Machulca na Jezioro Czchowskie i Pogórze Rożnowskie

Na pierwszym planie widać zwartą, małomiasteczkową zabudowę historycznego miasta Czchowa i najbardziej znaną jego budowlę, basztę zamku królewskiego.

Baszta zamku w Czchowie, górna kondygnacja

Czchów, baszta zamku

Odcinek szlaku od przełęczy między Śpilówką, a Bukowcem, to trasa dawnego szlaku węgierskiego miedzy Lipnicą, a Czchowem.

Czchów, w którym znajdował się warowny, kamienny zamek był jednym z ważniejszych miast na węgierskim szlaku. W Czchowie rozchodziły się handlowe szlaki, jednym z nich był szlak z Węgier do Krakowa, wiódł przez wzgórza na zachód.

Zamek w Czchowie został wybudowany w pierwszej połowie XIII wieku przy osadzie, której początek odnotowano już w 1215 r. Wyniosła, cylindryczna wieża, która stała się elementem charakterystycznym dla Czchowa powstała wcześniej niż zamek. Pełniła bowiem początkowo rolę wieży strażniczej, tzw. „stróży” nad szlakiem handlowym w dolinie. Prowadzone od 1993 r. prace konserwatorskie przy zamku, doprowadziły do odtworzenia stropów i schodów w wieży, co umożliwiło udostępnienie jej dla turystów. Początki miasta sięgają XII w., od koloru białych kamieni użytych do jego budowy Czchów zwany był przez pewien czas „Alba Ecclesia” (Biały Kościół). W 1215 r. w Czchowie erygowana została parafia, zaś prawa miejskie nadał osadzie król Kazimierz Wielki w 1355 r. Średniowieczny Czchów został otoczony murami obronnymi połączonymi z systemem obronnym zamku. Miasto nazywane było w tym czasie „Bramą Gór”, dla podkreślenia jego położenia u wrót Beskidów.

Czchów był też na przestrzeni swej historii siedzibą sądu ziemskiego i stolicą powiatu (od 1398 r.). Największy okres rozwoju Czchowa przypada na XV i XVI w., miasto zyskało wtedy kolejne przywileje i urządzenia komunalne.

Najbardziej cennym zabytkiem Czchowa jest gotycki kościół farny p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny uznawany za jeden z najpiękniejszych gotyckich kościołów Małopolski. Pierwotnie romański kościół postawiony z kamienia został przebudowany w roku 1346, uzyskując gotycką sylwetkę.

Czchów - kościół parafialny

W prezbiterium zachowały się pochodzące z roku 1380 malowidła figuralne, przedstawiają sceny z życia Matki Boskiej i Chrystusa. Freski te przedstawiające między innymi temat „Via Crucis” są najstarszymi z zachowanych w Europie. Gotyckimi zabytkami w kościele jest jeszcze ośmioboczna, kielichowa kamienna chrzcielnica z 1506 r. i dwa kamienne portale. Powstały w połowie XIV wieku układ urbanistyczny miasta został w ogólnych zarysach zachowany po dziś dzień. Centrum miasta stanowi czworoboczny rynek otoczony domami, zwróconymi szczytami do placu. Niepowetowanej straty w zabytkowej, drewnianej substancji miasteczka dokonał w roku 1946 pożar. Spaleniu uległa wtedy część zabytkowej zabudowy. Współcześnie w rynkowych pierzejach jak i uliczkach z rynku wybiegających stoją i drewniane domy pochodzące z końca XVIII w. i XIX w. jak i nowsze, murowane wybudowane w miejsce spalonych.

Czchów - jedna z pierzei Rynku

Rynek ozdabia barokowa figura św. Floriana i figura św. Wojciecha pochodząca z roku 1831.

Czchów figura św. Floriana z lwem

Czchów zabytkowa zabudowa na Rynku

Poniżej historycznego centrum miasta, na cmentarzu stoi kościółek cmentarny (kaplica) z roku 1732 nakryty gontowym dachem.

Czchów kaplica św. Anny na cmentarzu

Turyści kończąc w Czchowie swoją peregrynację niezmiernie ciekawym zielonym szlakiem, znajdą tu nad Dunajcem atrakcyjne zakończenie swojej długiej wędrówki południowymi rubieżami Wiśnicko – Lipnickiego Parku Krajobrazowego.

Opracowanie i zdjęcia: Czesław Anioł